Wrażliwy czytelnik to osoba zatrudniana przez wydawnictwa i autorów do sprawdzania, czy teksty nie zawierają treści mogących urazić lub zdyskredytować pewne grupy społeczne. Choć kontrowersyjna, rola wrażliwego czytelnika budzi ożywione dyskusje na temat tego, gdzie leży granica między cenzurą a troską o przedstawianie grup mniejszościowych w literaturze.
Kluczowe wnioski:
- Wrażliwy czytelnik sprawdza m.in. sposób przedstawienia mniejszości etnicznych, seksualnych i osób z niepełnosprawnościami.
- Jego rola budzi kontrowersje - jedni uważają to za cenzurę, inni za troskę o wrażliwe grupy.
- Z usług wrażliwego czytelnika korzystają zarówno autorzy progresywni, jak i konserwatywni.
- Czasem krytykuje on nawet autorów reprezentujących mniejszości.
- Wrażliwy czytelnik pomaga uniknąć skandalu wokół książki i być może utraty zysków.
Definicja wrażliwego czytelnika
Wrażliwy czytelnik to osoba zatrudniana przez wydawców i autorów w celu sprawdzenia, czy tekst książki nie zawiera treści, które mogłyby urazić lub obrazić pewne grupy społeczne. Innymi słowy, wrażliwy czytelnik czuwa nad tym, by książka była poprawna politycznie i kulturowo.
Najprościej rzecz ujmując, wrażliwy czytelnik sprawdza, czy w książce nie ma stereotypów, uprzedzeń czy negatywnych przekonań na temat mniejszości etnicznych, orientacji seksualnych, płci czy osób z niepełnosprawnościami. Zwraca więc uwagę na słownictwo, sposób konstruowania postaci i fabuły pod kątem tego, czy nie ma w nich elementów, które mogłyby kogoś obrazić lub urazić.
Wrażliwy czytelnik pełni zatem funkcję swoistego „cenzora”, który ma za zadanie wyłapywać w tekście potencjalnie kontrowersyjne fragmenty. Jednocześnie doradza autorowi i wydawcy, jak je zmienić lub złagodzić, aby uniknąć oskarżeń o nietolerancję czy brak wrażliwości.
Kwalifikacje wrażliwego czytelnika
Wrażliwym czytelnikiem zwykle zostaje osoba reprezentująca daną mniejszość etniczną, seksualną czy z niepełnosprawnością. Dzięki własnym doświadczeniom i przeżyciom taka osoba najlepiej wie, co w reprezentacji danej grupy może być problematyczne lub urażające.
Wrażliwy czytelnik powinien charakteryzować się wysoką wrażliwością społeczną i umiejętnością wczuwania się w położenie innych grup mniejszościowych. Ponadto istotne są zdolności analityczne i redaktorskie - wrażliwy czytelnik musi umieć znaleźć i zdiagnozować problematyczne fragmenty tekstu.
Zadania wrażliwego czytelnika
Zadaniem wrażliwego czytelnika jest przeczytanie tekstu książki i zwrócenie uwagi na te fragmenty, które jego zdaniem mogą być obraźliwe lub krzywdzące dla pewnych grup.
Następnie wrażliwy czytelnik przygotowuje raport, w którym wskazuje konkretne akapity czy zdania oraz wyjaśnia, dlaczego jego zdaniem są one problematyczne. Często proponuje też, w jaki sposób można byłoby je zmienić, aby uniknąć kontrowersji.
Praca wrażliwego czytelnika polega więc z jednej strony na identyfikowaniu ryzykownych fragmentów, a z drugiej - na konsultowaniu i doradzaniu autorowi oraz wydawcy. Dzięki temu książka trafia do druku w formie możliwie najmniej obraźliwej i akceptowalnej społecznie.
Wrażliwy czytelnik pełni funkcję swoistego „cenzora”, pilotując autorów po polu minowym współczesnej poprawności politycznej.
Kontrowersje wokół wrażliwego czytelnika
Choć funkcja wrażliwego czytelnika wydaje się słuszna i potrzebna, budzi ona wiele kontrowersji i mieszanych opinii.
Zwolennicy tej praktyki podkreślają, że wrażliwy czytelnik pomaga eliminować z książek treści krzywdzące, a tym samym czyni je bardziej inkluzywnymi i przyjaznymi różnym grupom czytelników.
Krytycy z kolei zarzucają wrażliwemu czytaniu cenzurowanie twórczości, ograniczanie wolności słowa i narzucanie autorom poprawności politycznej. Ich zdaniem zbyt daleko posunięta poprawność i wrażliwość prowadzi do jałowych, pozbawionych autentyzmu tekstów.
| Za | Przeciw |
| - eliminuje treści krzywdzące mniejszości | - ogranicza wolność słowa |
| - czyni książki bardziej inkluzywnymi | - prowadzi do jałowych, poprawnych tekstów |
| - chroni autorów przed oskarżeniami | - zabija autentyzm i kreatywność |
Wokół pracy wrażliwych czytelników narosło zatem sporo kontrowersji. Jak widać, jest to temat niejednoznaczny, budzący skrajne opinie w środowisku literackim i wydawniczym.
Wrażliwy czytelnik a wolność twórcza
Jednym z głównych zarzutów wobec wrażliwego czytelnika jest to, że ogranicza on swobodę twórczą i wolność słowa. Krytycy twierdzą, że autor pisząc „pod cenzurą” traci autentyzm, a jego dzieło staje się sztuczne i wygładzone.
Z drugiej strony zwolennicy wrażliwego czytania argumentują, że książka i tak jest efektem pracy wielu osób (redaktorów, korektorów), więc rola wrażliwego czytelnika nie różni się specjalnie od roli tych osób.
Co więcej, wrażliwy czytelnik jedynie sygnalizuje autorowi potencjalne ryzyka związane z daną treścią, a ostateczna decyzja co do kształtu tekstu i tak należy do samego pisarza.
Rola wrażliwego czytelnika we współczesnym świecie
W dobie narastającej fali poprawności politycznej rola wrażliwego czytelnika staje się coraz bardziej kluczowa dla wydawców i autorów.
Dzięki niemu wydawcy mogą uniknąć kosztownych skandali i bojkotów konsumenckich, które dzisiaj bardzo łatwo rozniecić w mediach społecznościowych. Obecność wrażliwego czytelnika w procesie powstawania książki to dla wydawnictwa swego rodzaju polisa ubezpieczeniowa.
Z kolei autorzy dzięki wrażliwemu czytaniu zabezpieczają się przed zarzutami o krzywdzenie mniejszości czy brak wrażliwości. Pokazują tym samym, że zależy im na inkluzywności i poprawności politycznej ich dzieł.
Można więc przypuszczać, że w miarę narastania poprawności politycznej rola wrażliwego czytelnika będzie rosła. Stanie się on nieodłącznym elementem profesjonalnego procesu wydawniczego.
Przyszłość zawodu wrażliwego czytelnika
Wszystko wskazuje na to, że zawód wrażliwego czytelnika ma przed sobą świetlaną przyszłość. Wymogi poprawności politycznej coraz mocniej dyktują reguły tworzenia i publikowania treści, więc zapotrzebowanie na taką funkcję z pewnością będzie rosło.
Być może z czasem żadna poważna publikacja nie będzie mogła się ukazać bez „certyfikatu” wystawionego przez wrażliwego czytelnika. Być może powstaną nawet specjalne studia kształcące w tym zawodzie.
Wraz z postępującą globalizacją i migracjami można się też spodziewać, że wrażliwi czytelnicy będą musieli orientować się w coraz większej liczbie mniejszości i ich doświadczeniach. „Uniwersalny wrażliwy czytelnik” to być może kierunek, w jakim potoczy się ta profesja.
- Rola wrażliwego czytelnika będzie rosła wraz z narastającą poprawnością polityczną.
- Być może żadna poważna publikacja nie będzie mogła się bez niego ukazać.
- Wrażliwy czytelnik stanie się nieodłącznym elementem procesu wydawniczego.
- Być może powstaną studia kształcące w tym zawodzie.
- Wraz z postępującą globalizacją wzrośnie zapotrzebowanie na „uniwersalnych” wrażliwych czytelników.
Podsumowanie
Drogi Czytelniku, w powyższym artykule przyjrzeliśmy się bliżej temu, czym jest zawód wrażliwego czytelnika. Okazuje się, że odgrywa on kluczową rolę w zapewnianiu poprawności politycznej i braku treści krzywdzących w książkach. Wrażliwy czytelnik pełni więc funkcję swoistego „cenzora empatii”, pilnując by publikacje były inkluzywne.
Jednocześnie wokół tego zawodu narosło sporo kontrowersji. Jedni twierdzą, że ogranicza on wolność słowa i zabija autentyzm twórczości. Inni z kolei bronią wrażliwych czytelników, widząc w nich sojuszników mniejszości. Trudno o jednoznaczną ocenę.
Niezależnie od sporów, popularność tego zawodu z pewnością będzie rosła. W dobie narastającej fali poprawności politycznej wydawcy i autorzy nie mogą pozwolić sobie na skandale związane z brakiem wrażliwości. Stąd zapotrzebowanie na wrażliwych czytelników z całą pewnością wzrośnie.
Mam nadzieję, że artykuł pozwolił Ci lepiej zrozumieć tę kontrowersyjną, ale jakże charakterystyczną dla naszych czasów profesję. Zachęcam do dyskusji i wyrażania opinii w komentarzach!
