Wyobraź sobie miasteczko żydowskie zamrożone w czasie, w którym wszyscy mieszkańcy żyją według starych tradycji i zwyczajów, odcięci od współczesnego świata. To właśnie Kreskol, miejsce znane jako "zaginiony sztetl". Dopóki niespodziewany rozwód Paszy i Izmaela nie zakłócił spokojnego rytmu życia. Wtedy dwa równoległe światy - przeszłość i teraźniejszość - zderzyły się z ogromną siłą, wprowadzając chaos w uporządkowaną społeczność.
Pasza i Izmael: kłótnie i rozwód rozpoczęły burzę
Głośne awantury między Paszą a Izmaelem nie dawały spokoju sąsiadom w sztetlu Kreskolu. Małżeństwo to nie potrafiło rozwiązać swoich konfliktów, a mądry rabin Sokołow również nie zdołał im pomóc. Ostatecznie, po serii nieustających kłótni, para zdecydowała się na rozwód.
Jednakże zamiast przynieść ukojenie, ten rozwód zapoczątkował prawdziwą burzę w ich społeczności. Pasza i Izmael po prostu... zniknęli. Ich nagłe zniknięcie było niczym kamień wrzucony do spokojnej wody, wzburzając fale, które wstrząsnęły całym sztetlem.
Reporterzy wyczuli chwytliwą historię i z nieprzyzwoitą radością rozgłosili tę sprawę na pierwszych stronach gazet. "Pożądanie, zdrada, rozwód w pobożnym Kreskolu doprowadził do jego odkrycia" - głosiły nagłówki, przywracając zaginiony sztetl światu zewnętrznemu.
Heraklitejski świat: światy równoległe się zetknęły
Kreskol żył swoim własnym, niezakłóconym rytmem, równoległym do tego, co działo się na zewnątrz. Czas w tym sztetlu płynął leniwie, a mieszkańcy byli odcięci od kataklizmów targających Europą w XX wieku. Dopiero XXI wiek przyniósł im prawdziwe wstrząsy.
- Macondo Marqueza i Goraje Singera to dwa inne, słynne literackie miejsca, których echa pobrzmiewają w "Zaginiony sztetlu".
- Tak jak w Macondo i Goraju, Kreskol był odizolowaną, utraconą miejscowością, w której przeszłość i teraźniejszość musiały w końcu się zetknąć.
Zderzenie tych dwóch równoległych światów - tradycyjnego sztetla i współczesności - okazało się nieuniknione i wywołało szereg zmian w uporządkowanym życiu mieszkańców Kreskolu. Pytanie jednak brzmiało: czy te zmiany były na lepsze?
Autor powieści "Zaginiony sztetl" - Max Gross - sugeruje, że chociaż zderzenia przeszłości z teraźniejszością są uniwersalne, to jednak warto poznać unikalną historię Kreskolu, aby zrozumieć konsekwencje tej kolizji światów. Podobnie jak Gabriel Garcia Marquez uważał, że "plemiona skazane na sto lat samotności nie mają już drugiej szansy na ziemi", czytelnik musi sam odkryć, czy mieszkańcy zaginionego sztetla będą mieli taką szansę.
